Een ei produceren is nog niet zo eenvoudig voor een kip! Voordat een hen een ei kan leggen gaat er heel wat aan vooraf. De ontwikkeling van één ei kost een hen tussen de 24 en 28 uur en begint bij een onbevruchte eicel. Zodra een eicel is bevrucht kan het embryo zich met behulp van warmte ontwikkelen tot kuiken. Kippen hebben een vast aantal eicellen en zullen eieren leggen totdat de eicellen op zijn. Als je je kippen goed verzorgd kan het gebeuren dat ze op een gegeven moment geen eieren meer leggen.
Een paar interessante feitjes:
- Met de juiste voeding leggen kippen bijna het hele jaar eieren.
- Het aantal uren daglicht bepaald of kippen wel of geen eieren leggen.
- Ook zonder haan leggen kippen eieren.
- Met een schouwlamp kun je in het ei kijken.
- Een kippenei uitbroeden kost 21 dagen.
Het ontstaan van een kippenei
Bij de geboorte van een hen, dit is een vrouwelijke kip, krijgt zij enkele duizenden (3000 tot 4000) onbevruchte eicellen in haar eierstok met zich mee. Een hen heeft, in tegenstelling tot vele andere dieren, maar één eierstok. Als de hen de leeftijd heeft bereikt om eieren te leggen (geslachtsrijp) zullen de onbevruchte eicellen zich één voor één tot rijpe eicellen ontwikkelen, dit noemt men ook wel de dooier. Deze ontwikkeling neemt ongeveer 10 dagen in beslag. Als de dooier is gevormd duurt het maken van het ei nog maar 24 tot 28 uur.
- 1. Kalkschaal
- 2. Schaalvlies
- 3. Binnenste schaalvlies
- 4. Hagelsnoer
- 5. Buitenste eiwit
- 6. Middelste eiwit
- 7. Dooiervlies
- 8. Dooier
- 9. Kiemvlek (of vormingsdooier)
- 10. Donkere eigeel
- 11. Klare eigeel
- 12. Binnenste eiwit
- 13. Hagelsnoer
- 14. Luchtkamer
- 15. Cuticula
De eicel van een kippenei
Het proces begint bij één van de 3000 tot 4000 onbevruchte eicellen die de hen heeft meegekregen bij haar geboorte. Als de hen geslachtsrijp is geworden, worden deze eicellen één voor één rijp om zich binnen 7 tot 10 dagen te ontwikkelen tot de dooier. Als de dooier is gevormd vind de ovulatie plaatst. Zodra de volledige dooier is gevormd en de eicel zich daarin heeft genesteld word de dooier losgelaten van de eierstok. De genestelde eicel met dooier bevind zich nu aan het begin van de trechtervormige opening van de eileider. Met een lengte van 60 tot 80cm, loopt de holle, flexibele eileider als een buis door het lichaam. Als eerste stap van de ontwikkeling van het ei worden door het klierweefsel in de binnenwand van de eileider verschillende eiwitlagen rond de dooier afgezet. Als de hen is bevrucht door een haan zal het begin van de eileider sperma bevatten. Zo wordt het ei bevrucht en kan er een kuiken in het ei groeien. Dit kun je volgen door de eieren te schouwen.
De dooier van een kippenei
De dooier is een ronde bal van ongeveer 3cm doorsnede en draait rond in de eileider met de draai-as in de lengterichting van de eileider. In de laatste dagen van de ovulatie neemt de omvang van de dooier sterk toe. Dit moet wel want in de dooier bevinden zich de eerste voedingstoffen voor het nog te ontwikkelen kuiken. Deze voeding heeft het embryo nodig om uiteindelijk tot een kuiken te kunnen uitgroeien. Als de kippen onvoldoende voer binnen krijgen tijdens de ontwikkeling van een ei (zeg 1 á 2 keer per dag) zullen er in de eierdooier duidelijk zichtbare pigmentlaagjes te onderscheiden zijn. De kleur van de dooier kan verschillen, van lichtgeel tot donker oranje, afhankelijk van wat voor voeding de dieren hebben gehad. De verkleuring komt onder andere door caroteen (wat ook te vinden is in wortels). Naarmate de dieren meer voeding met caroteen hebben gehad worden de dooiers donkerder.
“Het komt voor dat er twee eicellen tegelijkertijd worden afgezet om rijp te worden. Dit wordt uiteindelijk een dubbele dooier ei. “
Het eiwit van een kippenei
Als de dooier is gevormd (wel of niet bevrucht) gaat deze door de eileider waar binnen enkele uren verschillende lagen (afwisselend dik en dun) over de dooier heen worden aangebracht. Als eerste worden de hagelsnoeren gevormd. Deze zullen de dooier vasthouden aan de eischaal zodat deze in het midden van het ei blijft zitten. Dit is belangrijk, want anders zal de dooier aan de binnenste schaalvlies blijven kleven, waardoor er misvorming bij het kuiken kan ontstaan. Om dit tegen te gaan keren we de eieren tijdens het broedproces met regelmaat. Het geheel vervolgt zijn weg en nu worden het eiwit en de dooier in twee stevige (bijna aan elkaar vastzittende) vliezen gewikkeld. Tussen de vliezen is één open plekje. Hier vormt zich de luchtkamer waar het kuikentje zijn eerste adem zal halen alvorens hij of zij de schaal open pikt. De vliezen zorgen ervoor dat bacteriën het embryo niet kunnen aantasten. Als laatste wordt er nog ongeveer vijf uur besteed aan het oppompen van het ei door middel van water en zouten die uit de eileider wand door de vliezen in het eiwit worden gepompt. De eileider laat het ei nog steeds draaien.
De schaal van een kippenei
De schaal bestaat voor 95% uit calciumcarbonaat, 4% uit eiwit en voor 1% uit magnesiumchloride en calciumfosfaat. Zodra de schaalafzetting begint worden de vliezen strak gespannen doordat het eiwit nog wat vocht opneemt. Door de ronde eileider wordt het ei ingedrukt waardoor de kenmerkende ronde vorm van het ei ontstaat. De uiteinde gaan bol staan door de spanning op de vliezen. Dit is namelijk de beste vorm om aan te nemen om de spanning over de vliezen gelijkmatig te verdelen. Dan wordt de kleurstof van de eischaal aangemaakt (de kleur is meestal bruin of wit maar er zijn ook soorten die lichtgroene of lichtblauwe eieren leggen). En als laatste krijgt de schaal een wasachtige laag, waardoor vochtverlies tot een minimum wordt beperkt. Om het kuiken van zuurstof te voorzien zitten er duizenden luchtgaatjes in de schaal. Hierdoor kan verse zuurstof in het ei en koolstofdioxide en water kunnen er uit.
Eieren Leggen
De hennen kunnen het hele jaar door eieren leggen. Als de hennen broeds, in de rui of ziek zijn, worden er geen eieren gelegd. Alle energie hebben ze dan nodig om te herstellen of voor hun nieuwe verenpak. Ook willen ze met de donkere dagen nog wel eens een dagje overslaan. Ze komen dan tot rust en sparen de krachten voor het aankomende seizoen om weer elke dag een vers eitje te kunnen leggen. Door het open bekken (de schaambeenderen zijn niet gesloten aan de onderzijde) is er meer dan voldoende ruimte om een ei te ontwikkelen.
De inhoud van het ei
Elk ei heeft een luchtkamer, hieraan kunnen we zien hoever het ei ontwikkeld is. Als het embryo groeit wordt de luchtkamer namelijk groter (hierdoor kunnen we met een schouwlamp goed zien waar het ei zich in de ontwikkeling bevind. Lees meer over eieren schouwen). In een ei bevindt zich ongeveer 13% eiwit, 11% vet, mineralen (onder andere ijzer) en vitamines A, B en D, de rest is water. Het water en het eiwit vormen samen de belangrijkste bestandsdelen van het wit van een ei. In de dooier, die overwegend onverzadigde vetzuren bevat, zijn de andere stoffen verwerkt. Ook zit er in het eigeel cholesterol. Door het voer aan te passen kunnen de voedingswaarde van het ei iets veranderen, maar dit scheelt nooit veel.
Afwijkingen
Een ei komt niet altijd perfect uit het lichaam van de kip. Door stress of andere omstandigheden kan er een ei-afwijking ontstaan. Het kan voorkomen dat er een klein bloedvaatje knapt in de eierstok van de kip waardoor er wat bloed in het ei terecht kan komen. Soms wordt er gezegd dat dit een bevrucht ei is. Dit is onterecht en gewoon een foutje van de natuur. Met een lepeltje (nat gemaakt) kan het stukje uit het ei worden verwijderd. Veel voorkomende afwijkingen zijn:
- Dubbele dooier
- Hanenei of ‘scheet’
- Windei
- Gerimpeld of afgeplat ei
- Bolletjes op het ei
Eieren bewaren
De eieren die je wilt gebruiken voor de consumptie dient men zo snel mogelijk te rapen en in de koelkast te bewaren. Af en toe keren houdt de dooier mooi in het midden. Een handige tip is om, als je een grote hoeveelheid eieren hebt, een eierdoos te kopen waar je de eieren in kunt doen en die in de koelkast te bewaren. Het keren gaat gemakkelijk en het zorg ervoor dat de eieren minder snel uitdrogen. Ze blijven gekoeld ongeveer 20 dagen goed. Op bleimeteenei.nl vind je meer informatie over consumptie eieren.
Broedeieren bewaren
Eieren die je bewaard voor het broeden kunnen ook beter in een eierdoos of tray voor eieren bewaard worden. Keer de broedeieren met regelmaat (elke 12 uur) om ervoor te zorgen dat de dooier niet aan de schaalvliezen gaat kleven. Bewaar ze op een temperatuur tussen de 10 en 16 graden (niet in de koelkast) maar in een koele kamer (of kelder). Als de eieren vies zijn kun je dit er beter afkrabben, afwassen beschadigd de beschermlaag. Na 10 dagen neemt de kiemkracht van de eieren af dus bewaar de eieren niet te lang.
